Het incuberen van substraten voor de teelt van paddenstoelen

Wat is incubatie?

De incubatie van paddenstoelsubstraten komt overeen met de vegetatieve fase waarin het mycelium het substraat onderzoekt en verteert, vóór de vruchtvorming en het ontstaan van de paddenstoelen. Concreet, na het enten, dringen de witte filamenten de stro-, graan- of zaagselpartikels binnen om een dicht en homogeen netwerk te creëren.

Deze stap vindt plaats in een gecontroleerde omgeving: gematigde temperatuur (22 – 26 °C), interne vochtigheid in de zak, weinig licht en beperkte gasuitwisseling. Het doel is eenvoudig: een volledige kolonisatie bereiken, zonder ook maar enige kans voor besmettingen (Trichoderma, bacteriën). Slecht beheerde incubatie verlengt de kweekcyclus en vermindert de opbrengst.

• Gemiddelde duur: 10 dagen (oesterzwam) tot 60 dagen (shiitake op hout).
• Succesindicator: egaal wit, zak volledig strak om het substraat.
• Sleutelparameter: interne temperatuur < 28 °C om bacteriële "garing" te voorkomen.
• Risico's: oververhitting, besmettingen, substraat te droog of te nat.

Concreet wordt 90% van het succes van een kweek hier bepaald: een goed gekoloniseerd substraat zorgt voor snelheid, gezondheid en kwaliteit van de oogsten — en dus een betere opbrengst uiteindelijk. De basisprincipes begrijpen (myceliumademhaling, CO₂-beheer, thermische drempels) geeft u een voorsprong, of u nu snelgroeiende oesterzwammen of langzamere shiitakes kweekt.

⚗️ Tip van de kweker: Controleer en noteer elke dag de interne temperatuur van de zakken; een piek van +3 °C duidt vaak op intense myceliumactiviteit… of het begin van een besmetting. Vleesthermometers zijn goedkoop en kunnen hiervoor prima gebruikt worden.

Veelgestelde vraag 1: waarom koloniseert mijn mycelium op granen niet?

Vaak is de incubatietemperatuur te laag of ontbreekt het substraat aan zuurstof. Controleer of de kamer tussen 22 °C en 26 °C blijft, schud de zak lichtjes om de beluchting te stimuleren, en wacht 48 uur voordat u actie onderneemt.

Veelgestelde vraag 2: moet de incubatie in het donker plaatsvinden?

Niet per se; gediffuseerd licht (≤ 200 lux) beïnvloedt de kolonisatie niet, maar duisternis verlaagt de temperatuur en beperkt bepaalde besmettingen.

Laten we nu de optimale incubatievoorwaarden die essentieel zijn voor uw succes in detail bekijken.

2. De 4 optimale incubatievoorwaarden

Een incubatie van substraten voor een paddenstoelenkweek berust op vier sleutelparameters: temperatuur, interne vochtigheid, duisternis/gediffuseerd licht en gasuitwisseling. Goed beheerd versnellen ze de kolonisatie, verminderen ze het risico op besmetting zoals Trichoderma, en zorgen ze voor een betere opbrengst.

Zorg ervoor dat u de incubatietemperatuur meet in het hart van de zakken, niet alleen in de kamer; een verschil van 2 °C is al genoeg om het mycelium op granen te vertragen. Houd tegelijkertijd een "gesloten" vochtigheid aan (niet-geperforeerde zak) en laat net genoeg verse lucht toe om ophoping van CO₂ te voorkomen.

2.1 Ideale temperatuur

• Pleurote : 22 – 24 °C (de snelste kolonisatie).
• Shiitake: 24 °C en daarna "rust" bij 20 °C na 60% kolonisatie.
• Het is beter om de temperaturen iets te koel te houden dan te hoog. Vermijd het overschrijden van 25°C.
• Absolute max: 28 °C — daarboven explodeert de bacteriële flora en wordt de groei duidelijk aangetast.

Let op dat substraten rijk aan suikers, en een aanzienlijke bedekking met mycelium op granen de warmteproductie door de mycelia zal aanmoedigen. Deze warmte stimuleert het metabolisme van de omliggende mycelia, die nog meer warmte produceren. Er is dus een risico op een spiraal die de temperatuur in uw ruimte snel kan doen stijgen tot te hoge temperaturen voor uw mycelia. 

2.2 Vochtigheid

De gesloten zak creëert zijn eigen microklimaat. Als u interne druppels ziet, bestaat er een temperatuurgradiënt: breng de zakken dichter bij een gematigde zone of voeg een zachte ventilator toe. 

Condensatie binnenin de zakken kan wijzen op de aanwezigheid van bacteriën in het substraat, die ook veel warmte produceren. Dit kan ook te wijten zijn aan te grote temperatuurschommelingen in de ruimte. Dat gezegd hebbende, het is heel normaal om kleine condensaties in de zakken te hebben en het is niet per se iets om je zorgen over te maken. Na verloop van tijd kunt u onderscheiden wat normaal is en wat op een probleem wijst.

2.3 Duisternis & licht

De meeste soorten verdragen tot 200 lux. Volgens verschillende studies zou zwak en gedimd licht tijdens incubatie gunstig zijn voor shiitakes, waardoor ze hun fase van "pop-corning" en "browning" correct kunnen ontwikkelen.

Voor oesterzwammen is licht een trigger voor het verschijnen van primordia en daarom wordt volledige duisternis aanbevolen.

2.4 Gasuitwisseling

Het mycelium ademt: voorzie een filter van 0,5 µm of een hydrofiele watten. Verstopte filters leiden tot een CO₂ hoog, wat de kolonisatie stopt. Afhankelijk van de hoeveelheid substraat in uw ruimte kan het nodig zijn om luchtverversing toe te voegen. Filter indien mogelijk de binnenkomende lucht en zet uw ruimte onder overdruk.

Veelgestelde vraag: kan ik mijn incubatiezakken opstapelen?

Nee, dat wordt afgeraden. De warmte en de CO₂ gevangen in het centrum vertragen de kolonisatie en bevorderen schimmels.

Geef nu de plaats aan de preventie van besmettingen, om deze gevoelige fase te beveiligen.

3. Hygiëne & preventie van besmettingen : 

De fase van incubatie vindt zelden plaats in een cleanroom, maar een schone en stabiele omgeving blijft essentieel. Stof, concurrerende sporen en bacteriën houden van de warmte en vochtigheid van het substraat; zonder minimale hygiëne komen ze binnen nog vóór de volledige kolonisatie.

Een goed protocol beperkt luchtstromingen, vermindert handelingen en vereist regelmatige visuele inspectie (1-2 keer per week). Houd een “schone zone” aan: oppervlak gewassen met isopropylalcohol, handschoenen aan, en zakken direct na het enten gesloten. Zo blijft de incubatie gedomineerd door het mycelium op granen, niet door Trichoderma of filamentaire bacteriën.

• Schoonmaak : werkblad + wanden gedesinfecteerd met 70% IPA.
• Zachte ventilatie : laminaire stroming of rustige ruimte, zonder plotselinge luchtstromen.
• Observatie : noteer kleur, geur, patroon van elke afwijking.
• Snel reageren : isoleer of gooi elke verdachte zak weg om de batch te beschermen.

Foto die een vrij esthetische trichoderma-contaminatie toont.

4. Volgen van de incubatie

Tijdens de incubatie blijft visuele waakzaamheid uw beste hulpmiddel: een gezond mycelium op granen vormt een gelijkmatig wit dons, zonder grijze kringen of groene vlekken. Controleer elke zak om de twee dagen; noteer de snelheid waarmee het wit het substraat "opeet" — dit is een directe indicator van de vitaliteit en de toekomstige opbrengst.

Neem een permanente marker: trek een voortgangslijn op de zakwand om de voortgang te beoordelen. Gecombineerd met een snelle weging (verlies van 1 tot 3 % water geaccepteerd), onthult deze objectieve methode elke stagnatie voordat deze kritiek wordt.

• Stagnatie-index: geen zichtbare vooruitgang ≥ 48 u.
• Reflexen: controleer interne temperatuur, substraatvochtigheid, CO₂-filtratie.
• Logboek: datum, kolonisatiegraad, geur-/kleurwaarnemingen.

Veelgestelde vraag: mijn mycelium stopt bij 80% – wat te doen?

Verhoog de luchtverversing (open de zak kort), verlaag de kamertemperatuur met 1 – 2 °C en masseer het substraat voorzichtig om het vocht te herverdelen.

5. Bijzonderheden per substraat

De incubatie varieert sterk afhankelijk van het type substraat. Elke matrix heeft zijn eigen tempo van kolonisatie, risiconiveau en impact op de toekomstige opbrengst. Het aanpassen van uw parameters (incubatietemperatuur, luchtvochtigheid, vuldichtheid) aan elk substraat voorkomt veel verrassingen.

• Mycelium op granen : controleer het vochtgehalte; te nat ⇒ bacteriën.
• Zaagsel : druk licht aan om luchtzakken te beperken.
• Stro : inokuleer direct na afkoeling na pasteurisatie.
• Blokken : dicht de inoculatiegaten af met was om uitdroging te voorkomen.

Veelgestelde vraag: welk substraat kiezen om te beginnen?

Gepasteuriseerd stro is ideaal voor de teelt van oesterzwammen: goedkoop, snel te koloniseren en tolerant voor temperatuurschommelingen. Mycosphere biedt ook biologisch gecertificeerde stro pellets aan, die zeer gemakkelijk te gebruiken zijn en weinig vatbaar voor besmettingen.

6. Veelvoorkomende fouten om te vermijden

Zelfs ervaren telers maken soms fouten die de incubatie van substraten saboteren. Deze valkuilen kennen is uw kolonisatie en toekomstige opbrengst beschermen.

• Empiler les sacs à outrance : warmte door metabolisme → +4 °C in het centrum → besmetting.
• Niet-homogene incubatietemperatuur: temperatuurverschillen > 2 °C = traag mycelium op granen, snelle bacteriën.
• Verstopte filter: CO₂ blijft hangen, mycelium op granen raakt uitgeput en wordt geel. Een te vochtig substraat kan een filter verstoppen, die dan een bron van bacteriële besmetting wordt.
• Initiële onderhydratatie: substraat te droog → onvolledige kolonisatie.
• Te vroeg starten met vruchtvorming: niet gekoloniseerde zones trekken Trichoderma aan.

Houd er rekening mee dat elke fout de incubatie met minstens 24 uur vertraagt, of zelfs de hele partij veroordeelt bij massale besmetting.

Veelgestelde vraag: kan ik het groene contaminant wegkrabben om mijn zak te redden?

Nee: Trichoderma sporuleert snel. Verwijder de hele zak om verspreiding te voorkomen, desinfecteer het gebied en controleer vervolgens de temperatuur en vochtigheid van de naburige zakken.

Nu de valkuilen bekend zijn, gaan we over tot de overgang naar vruchtvorming om uw eerste paddenstoelen met vertrouwen te oogsten.

7. Overgang naar vruchtvorming

Wanneer de incubatie 100% uniforme witheid bereikt — en alleen dan — is het mycelium op granen klaar om van fase te veranderen. Een zak die nog vlekkerig is of inerte zones vertoont stopt de toekomstige productie abrupt: wacht op volledige kolonisatie om uw opbrengst te behouden.

• Visuele indicatie: volledig witte oppervlakte, substraat is compact en stevig geworden.
• Geur: frisse paddenstoelennoot, geen zure of ammoniakachtige geur.
• Soms: verschijnen van primordia (oesterzwammen) — teken dat het mycelium op granen frisse lucht nodig heeft.

Afhankelijk van de soort vereist het opwekken van de vruchtvorming een "schok":

Veelgestelde vraag: moet er altijd een “shock” worden gegeven?

Nee: sommige soorten (roze oesterzwam, enoki) fructificeren zodra ze aan de lucht worden blootgesteld. Controleer het technische blad van de stam voor elke wijziging.

Klaar? Open uw zakken, pas licht en vochtigheid aan, en maak u klaar om uw eerste paddenstoelen te zien verschijnen!

Conclusie

De incubatie is de stille fase die 90% van het succes van een teelt bepaalt. Het handhaven van temperatuur, vochtigheid en gasuitwisseling op het juiste niveau zorgt voor een snelle, gezonde en homogene kolonisatie; alles wat daarna komt – opbrengst, kwaliteit, oogstduur – volgt daar natuurlijk uit.

• Houd elke zak in de gaten; het wit moet het hele substraat bedekken.
• Noteer uw parameters (°C, % RV, tijd) om ze te kunnen reproduceren.
• Grijp snel in bij het minste teken van besmetting – het is beter een zak weg te gooien dan de hele partij op te offeren.

Klaar om in actie te komen?

Bespaar tijd met onze substraten klaar om te groeien: reeds geïncubeerd onder optimale omstandigheden, starten ze de vruchtvorming binnen enkele dagen. Als u liever uw eigen dragers bereidt, zullen onze mycelium op granen met hoge vitaliteit een snelle kolonisatie garanderen.