Elk jaar worden duizenden mensen wereldwijd ziek of sterven ze na het eten van giftige paddenstoelen.
Of je nu een verzamelaar bent of gewoon nieuwsgierig naar deze soms dodelijke wonderen van de natuur, het is essentieel om de gevaren van bepaalde paddenstoelen te kennen.
In dit artikel presenteren we de 10 giftigste paddenstoelen ter wereld, hun effecten op de gezondheid, hoe ze te herkennen, en fascinerende anekdotes over hun gevaarlijkheid.
1. Groene knolamaniet (Amanita phalloides)
Bekend als de "Hoed van de Dood", is de groene knolamaniet verantwoordelijk voor de meeste dodelijke paddenstoelvergiftigingen wereldwijd. Hij heeft een olijfgroene hoed, witte lamellen en een witte volva.
Deze amaniet is waarschijnlijk ook verantwoordelijk voor de dood van enkele beroemde historische figuren zoals de Romeinse keizer Claudius of de keizer van het Heilige Roomse Rijk Karel VI.
- Toxines: Bevat amanitine, een toxine die onomkeerbare schade aan lever en nieren veroorzaakt.
- Effecten van de vergiftiging: Ernstige gastro-intestinale symptomen (misselijkheid, braken, diarree) gevolgd door lever- en nierfalen in de dagen daarna.
- Risico's: Wordt vaak verward met eetbare paddenstoelen zoals de rosé des prés of de coulemelles, wat een groot gevaar vormt voor amateurplukkers.
Bron: Benjamin, D. R. (1995). Mushrooms: Poisons and Panaceas. New York: WH Freeman and Company.
2. Galerina marginata
Deze kleine bruine paddenstoel groeit vaak op rot hout en lijkt op eetbare paddenstoelen zoals de honingzwam. Hij is echter extreem giftig en bevat dodelijke toxines vergelijkbaar met die van de groene knolamaniet.
Bijvoorbeeld, in 2008 consumeerde een groep wandelaars in Oregon Galerina marginata in de veronderstelling dat het honingzwammen waren. Eén van hen overleed terwijl de anderen ernstige nierfalen kregen.
- Toxines: Amanitine, identiek aan die in de groene knolamaniet.
- Identificatierisico's: Vaak verwarring met eetbare soorten zoals de honingzwam (Armillaria mellea), wat het risico op vergiftiging verhoogt.
- Symptomen: Buikpijn, braken, diarree, die kunnen leiden tot nier- en leverfalen.
Bron: Beug, M. W., Shaw, M., & Cochran, K. W. (2006). "Thirty-Plus Years of Mushroom Poisoning: Summary of the Approximately 2,000 Reports in the NAMA Case Registry". McIlvainea.
3. Cortinaire kleur van rocou (Cortinarius rubellus)
De oranjebruine Cortinarius is een paddenstoel die vaak in bossen wordt gevonden. Hij bevat een toxine genaamd orellanine die ernstige nierschade veroorzaakt.
Anekdote: In 1979 moest een Zweedse wetenschapper, na het eten van een paddenstoelensoep met deze paddenstoel, meerdere weken worden behandeld met dialyse om permanente nierfalen te voorkomen.
- Symptomen: Misselijkheid, braken, buikpijn gevolgd door ernstige nierklachten zoals verminderde urineproductie en rugpijn.
- Tijd tot optreden: Symptomen kunnen 2 tot 17 dagen na inname verschijnen, wat de diagnose bemoeilijkt.
Bron: Bresinsky, A., & Besl, H. (1990). A Colour Atlas of Poisonous Fungi. Wolfe Publishing Ltd.
https://www.mycodb.fr/fiche.php?genre=Cortinarius&espece=speciosissimus&numphoto=5&source=list&filter=&numfiche=1989
4. Podostroma cornu-damae
Deze rode paddenstoel, zeldzaam en voornamelijk gevonden in Azië, is extreem giftig. Hij bevat trichothecenen, mycotoxines die haaruitval, orgaanfalen en de dood kunnen veroorzaken. Een uitbraak van sterfgevallen in 1999 in Japan werd in verband gebracht met de consumptie van deze paddenstoel door plukkers die hem verwarden met een geneeskrachtige paddenstoel.
- Effecten van de vergiftiging: Braken, diarree, koorts, haaruitval, meervoudige orgaanfalen.
- Anekdote: Het aantal sterfgevallen toegeschreven aan deze paddenstoel leidde tot een publieksvoorlichtingscampagne in Japan.
Bron: Hall, I. R., et al. (2003). Edible and Poisonous Mushrooms of the World. Timber Press.
5. Gyromitre (Gyromitra esculenta)
Bijgenaamd de "hersenenpaddenstoel" vanwege zijn gerimpelde uiterlijk, is de Gyromitra uiterst giftig. Hij bevat gyromitrine, die na inname verandert in een krachtige toxine. In Finland wordt hij ondanks zijn toxiciteit soms gegeten na zorgvuldige bereiding, maar elk jaar blijven er vergiftigingsgevallen voorkomen.
- Symptomen: Misselijkheid, braken, stuiptrekkingen, buikpijn, en mogelijke schade aan lever en centraal zenuwstelsel.
- Advies: Deze paddenstoel nooit consumeren zonder juiste bereiding (herhaald koken en drogen).
Bron: Michelot, D., & Toth, B. (1991). "Poisoning by Gyromitra esculenta—A Review". Journal of Applied Toxicology.
6. Witte Clitocybe (Clitocybe dealbata)
De Witte Clitocybe is een kleine paddenstoel die vaak groeit in gazons en weiden. Hij bevat muscarine, een toxine die gevaarlijk is voor de mens. In 2014 werd in Zuid-Frankrijk een 3-jarig kind opgenomen in het ziekenhuis nadat het deze paddenstoel in zijn tuin had gegeten. Gelukkig overleefde het dankzij snelle medische interventie.
- Symptomen: Overmatige speekselvloed, overmatig zweten, braken, diarree, gezichtsstoornissen.
- Risico's: Door zijn kleine formaat wordt hij gemakkelijk over het hoofd gezien tijdens het plukken, wat het risico op accidentele inname vergroot.
Bron: Noordeloos, M. E. (2012). Fungi of Temperate Europe. Princeton University Press.
7. Bruin-roze Lepiote (Lepiota brunneoincarnata)
De Bruin-roze Lepiote is een kleine paddenstoel die vaak wordt verward met eetbare soorten, maar hij is zeer giftig en bevat amanitine. In Spanje zijn begin jaren 2000 meerdere dodelijke vergiftigingen gemeld toen mensen deze paddenstoelen verwarden met eetbare parasolzwammen.
- Risico's: Vaak verwarring met eetbare paddenstoelen uit dezelfde familie, vooral door onervaren plukkers.
- Effecten: Symptomen vergelijkbaar met die veroorzaakt door amanitine, leidend tot ernstige leverbeschadiging.
Bron: Assailly, C., et al. (2003). Champignons: Les reconnaître, les cueillir, les cuisiner. Paris: Delachaux et Niestlé.
8. Inocybe de Patouillard (Inocybe erubescens)
De Inocybe de Patouillard is een giftige paddenstoel met witte lamellen die roodachtig worden. Hij bevat muscarine, een neurotoxische toxine. In Duitsland heeft een gezin in 2012 deze paddenstoel verward met een eetbare soort, wat leidde tot een spoedopname na ernstige gastro-intestinale klachten en ademhalingsproblemen.
- Effecten: Overmatige speekselvloed, zweten, braken, buikpijn, lage bloeddruk en ernstige ademnood.
- Behandeling: Toediening van atropine bij ernstige vergiftiging.
Bron: Buczacki, S., Shields, C., & Ovenden, D. (2012). Collins Fungi Guide: The Most Complete Field Guide to the Mushrooms and Toadstools of Britain & Ireland. HarperCollins Publishers.
9. Chlorophyllum brunneum
De Chlorophyllum brunneum wordt vaak verward met eetbare paddenstoelen, maar veroorzaakt ernstige gastro-intestinale vergiftigingen. In Australië werd een gezin van vijf opgenomen in het ziekenhuis nadat ze deze paddenstoel hadden gegeten, in de veronderstelling dat het een parasolzwam (Macrolepiota procera) was.
- Symptomen: Misselijkheid, braken, ernstige diarree die kan leiden tot ernstige uitdroging.
- Risico's: Verwarring met eetbare soorten uit dezelfde familie verhoogt het risico op accidentele vergiftiging.
Bron: Young, A. M. (2005). A Field Guide to the Fungi of Australia. UNSW Press.
https://www.mycodb.fr/fiche.php?genre=Chlorophyllum&espece=brunneum
10. Omphalotus illudens (Jack O'Lantern)
De Omphalotus illudens, of paddenstoel "Jack O'Lantern", wordt vaak verward met eetbare cantharellen. Deze bioluminescente paddenstoel, die in het donker gloeit, bevat toxines die ernstige gastro-intestinale problemen veroorzaken. In de Verenigde Staten komen jaarlijks veel vergiftigingsgevallen voor door deze verwarring.
- Symptomen: Braken, ernstige diarree, buikpijn gedurende 12 tot 48 uur.
- Anekdote: Zijn bioluminescentie inspireerde heksenverhalen in de Amerikaanse folklore.
Bron: Lincoff, G. H. (1981). The Audubon Society Field Guide to North American Mushrooms. Knopf.
https://fr.wikipedia.org/wiki/Omphalotus_illudens
Vertrouwen op mobiele apps voor paddenstoelenherkenning?
Mobiele paddenstoelenherkenningsapps kunnen waardevolle bondgenoten zijn voor natuurliefhebbers en paddenstoelenfanaten, en bieden ongekende gemak en toegankelijkheid. In een oogwenk kunnen ze soorten identificeren, informatie geven over hun toxiciteit of eetbaarheid, en toegang bieden tot uitgebreide databases.
Deze applicaties zijn echter niet onfeilbaar en moeten met voorzichtigheid worden gebruikt. De nauwkeurigheid van de identificatie hangt vaak af van de kwaliteit van de foto, de gebruikte algoritmen en de variëteit aan paddenstoelen in de database.
Voor serieuze paddenstoelenplukkers mogen deze digitale hulpmiddelen nooit de traditionele en beproefde bronnen vervangen, zoals gespecialiseerde mycologische gidsen of het advies van ervaren mycologen. Mycologie is een complexe wetenschap waarbij veel soorten op elkaar lijken, en een verkeerde identificatie kan ernstige, zelfs dodelijke gevolgen hebben.
Praktijkervaring, veldervaring en het raadplegen van experts blijven essentieel voor iedereen die de wereld van paddenstoelen veilig wil verkennen.
Wat te doen bij vermoedelijke consumptie van giftige paddenstoelen en hoe dit te voorkomen?
Giftige paddenstoelen zijn een grote zorg voor liefhebbers van wilde paddenstoelen, omdat verwarring tussen eetbare en giftige soorten ernstige gezondheidsgevolgen kan hebben. Als u denkt dat u mogelijk giftige paddenstoelen heeft gegeten, is het cruciaal snel te handelen. Hier is een gids met te nemen maatregelen en tips om deze situaties te voorkomen.
Wat te doen als u denkt giftige paddenstoelen te hebben gegeten?
-
Wacht niet op symptomen : De symptomen van paddenstoelvergiftiging kunnen variëren afhankelijk van het gif en de geconsumeerde soort. Ze kunnen snel optreden (binnen 30 minuten) of pas na enkele uren of zelfs dagen. Als u denkt dat u een giftige paddenstoel heeft gegeten, is het belangrijk onmiddellijk te handelen, zelfs zonder symptomen.
-
Bel de medische spoeddiensten (Samu of antigifcentrum) : Als u symptomen ervaart of vermoedt dat u een gevaarlijke paddenstoel heeft gegeten, bel dan onmiddellijk de spoeddiensten (Samu - 15 in Frankrijk) of een antigifcentrum. Probeer nauwkeurige informatie te geven over de geconsumeerde paddenstoelen: waar ze gevonden zijn, hun uiterlijk en hoe ze zijn bereid.
-
Bewaar de overgebleven paddenstoelen : Bewaar indien mogelijk de restjes van de maaltijd, ongekookte paddenstoelen of schoonmaakafval. Deze kunnen artsen en mycologen helpen bij het identificeren van de verantwoordelijke soort(en) en zo de behandeling aanpassen.
-
Braken niet opwekken : Tenzij uitdrukkelijk aanbevolen door een zorgprofessional, wek geen braken op. Deze praktijk kan de situatie verergeren of de luchtwegen beschadigen.
-
Let op de veelvoorkomende symptomen van vergiftiging : De symptomen kunnen variëren afhankelijk van het type paddenstoel, maar hier zijn de veelvoorkomende tekenen van vergiftiging om op te letten:
- Misselijkheid, braken en buikpijn
- Diarree
- Verwarring of desoriëntatie
- Overmatig zweten of speekselvloed
- Wazig zicht of duizeligheid
- Krampen, stuiptrekkingen of andere neurologische stoornissen
- Nier- of leverfalen (in ernstige gevallen)
In de ernstigste gevallen kan het innemen van giftige paddenstoelen zoals de amaniet phalloïde onomkeerbare schade aan de lever en nieren veroorzaken.
-
Hospitalisatie en behandeling : Een snelle hospitalisatie is vaak noodzakelijk bij ernstige vergiftigingen. Artsen kunnen specifieke behandelingen toedienen, zoals tegengiffen (indien beschikbaar), actieve kool om de opname van toxines te beperken, of zelfs een orgaantransplantatie bij onomkeerbare schade.
Hoe vermijdt u het consumeren van giftige paddenstoelen?
-
Leer paddenstoelen identificeren: De eerste en belangrijkste regel is absoluut zeker te zijn van de identificatie van paddenstoelen voordat u ze consumeert. Het leren gaat het beste door trainingen te volgen met ervaren mycologen, mycologieclubs of georganiseerde excursies. Vertrouw nooit op vage criteria (kleur, geur of locatie) om een eetbare paddenstoel te identificeren.
-
Vermijd het consumeren van niet-geïdentificeerde paddenstoelen: Als u ook maar enige twijfel hebt over de identificatie van een paddenstoel, consumeer deze dan niet. Het is beter voorzichtig te zijn dan het risico te lopen op een potentieel dodelijke vergiftiging.
-
Vertrouw op gespecialiseerde gidsen: Gebruik betrouwbare en actuele paddenstoelengidsen met kwalitatieve foto's. Er bestaan ook apps voor paddenstoelenherkenning, maar deze vervangen de menselijke expertise niet.
-
Pluk alleen paddenstoelen die u goed kent: Beperk uw pluk tot paddenstoelen die u met zekerheid hebt leren identificeren en die u al zonder problemen hebt geconsumeerd. Wees bijzonder voorzichtig met paddenstoelen die lijken op giftige soorten, zoals de amanieten, die vaak worden verward met eetbare soorten.
-
Vermijd risicovolle pluklocaties: Paddenstoelen kunnen milieuverontreinigende stoffen opnemen, dus vermijd het plukken nabij wegen, industriële sites of gebieden die mogelijk besmet zijn.
-
Raadpleeg een apotheker of mycoloog: In Frankrijk zijn veel apothekers getraind in het identificeren van paddenstoelen. U kunt ook een mycoloog of een mycologische vereniging raadplegen om uw vondsten te identificeren voordat u ze consumeert.
-
Vertrouw niet op volksgeloof: Er bestaan veel mythen over giftige paddenstoelen. Bijvoorbeeld de overtuiging dat paddenstoelen die door dieren worden gegeten automatisch eetbaar zijn voor mensen is onjuist. Evenzo zijn de kleur van paddenstoelen, hun reactie op knoflook of zilveren munten, of het feit dat ze in azijn koken, geen betrouwbare indicatoren van hun onschadelijkheid.
Conclusie
Het kennen van giftige paddenstoelen is essentieel om potentieel fatale fouten te vermijden. Bij het plukken is het van groot belang om paddenstoelen goed te identificeren en bij twijfel altijd een expert te raadplegen.
Gebruik betrouwbare bronnen, zoals mycologiebibliotheken of mobiele apps, om u te helpen bij het identificeren van paddenstoelen en veilig te blijven.
